Skauting katolicki w duchu Kościoła XXI wieku powinien odpowiadać na współczesne wyzwania, takie jak odchodzenie młodych ludzi z Kościoła, brak autentycznych relacji we wspólnocie czy potrzeba głębszej duchowości. Dr hab. Marek Kita podczas spotkania w Europejskim Centrum Komunikacji i Kultury w Warszawie w maju 2025 roku zaproponował wizję Kościoła jako wspólnoty rodzinnej, opartej na braterstwie, otwartości na ubogich i autentycznym przeżywaniu wiary. Kita podkreślił, że do sakramentów należy podchodzić jako do zaproszenia do głębszej relacji z Bogiem, nie zaś jako do mechanicznych rytuałów. Takie spojrzenie wymaga od młodych ludzi świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu duchowym wspólnoty wiary. Poniższy plan działania rozwija istniejące praktyki i proponuje nowe kierunki dla skautingu katolickiego, aby jeszcze głębiej budować wspólnotę, rozwijać wiarę i wychowywać młodych ludzi w duchu odpowiedzialności, braterstwa i służby.
Pogłębianie wspólnoty rodzinnej
Choć w wielu grupach skautingowych już funkcjonują elementy budowania wspólnoty, warto pogłębić ten wymiar przez wprowadzenie regularnych spotkań formacyjnych dla całych rodzin skautów. Można zorganizować cykliczne weekendy rodzinne, podczas których rodzice i rodzeństwo skautów uczestniczą we wspólnych warsztatach, modlitwach i zabawach. Taka integracja pomoże przenieść wartości skautingowe do życia rodzinnego i wzmocni poczucie, że skauting to nie tylko zajęcie dla dzieci i młodzieży, ale styl życia dla całych rodzin. Warto również wprowadzić mentoring międzypokoleniowy, w którym starsi, doświadczeni skauci lub byli członkowie ruchu podejmują się indywidualnego towarzyszenia młodszym, budując relacje wykraczające poza formalne struktury organizacyjne. Takie osobiste więzi mogą stać się fundamentem wspólnoty, która przetrwa próbę czasu.
Profetyczny wymiar służby ubogim
Istniejące działania na rzecz ubogich można wzbogacić o wymiar profetyczny, zgodny z wizją Kościoła XXI wieku. Zamiast ograniczać się do okazjonalnej pomocy charytatywnej, warto wprowadzić długoterminowe projekty solidarności, w których skauci regularnie współpracują z konkretnymi osobami wykluczonymi społecznie. Na przykład każdy zastęp mógłby nawiązać stałą relację z jedną rodziną w trudnej sytuacji materialnej, pomagając jej nie tylko materialnie, ale także budując prawdziwe więzi. Można również organizować wspólne rekolekcje dla skautów i osób bezdomnych, podczas których obie grupy spotykają się jako równi partnerzy w modlitwie i dialogu. Taki model służby pokazuje, że ubodzy nie są tylko odbiorcami pomocy, ale nauczycielami wiary i prostoty, co odpowiada ewangelicznej wizji Królestwa Bożego.
Eucharystia jako centrum formacji
Przeżywanie Eucharystii jako rodzinnego spotkania można pogłębić przez przygotowywanie przez skautów własnych komentarzy liturgicznych, które odnosiłyby czytania do konkretnych doświadczeń ich wspólnoty. Przed każdą Mszą podczas obozu czy biwaku warto zorganizować krótkie wprowadzenie do liturgii, podczas którego młodzi ludzie dzielą się swoimi refleksjami na temat czytań i zastanawiają się, jak odnoszą się one do ich codziennego życia. Po Komunii świętej można wprowadzić moment osobistej modlitwy dziękczynnej, podczas której każdy skaut indywidualnie formułuje swoją modlitwę i może ją wypowiedzieć na głos. Takie podejście pomaga młodym ludziom zrozumieć, że liturgia nie jest oderwana od życia, ale stanowi jego centrum i źródło, z którego wypływa siła do codziennego świadectwa.
System towarzyszenia duchowego dla instruktorów
Aby instruktorzy skautingu mogli efektywnie towarzyszyć duchowo młodym ludziom, warto stworzyć dla nich system formacji i wsparcia. Można zorganizować cykliczne warsztaty z zakresu podstaw kierownictwa duchowego, podczas których instruktorzy uczą się, jak prowadzić rozmowy duchowe, rozpoznawać potrzeby młodych ludzi i odpowiadać na ich pytania dotyczące wiary. Ważne jest, aby instruktorzy sami mieli stały kontakt z doświadczonymi kierownikami duchowymi, na przykład przez organizację regularnych dni skupienia prowadzonych przez wykwalifikowanych duszpasterzy. Warto również stworzyć platformę wymiany doświadczeń między instruktorami, gdzie mogą oni dzielić się swoimi sukcesami i trudnościami w towarzyszeniu duchowym skautom. Taki system wsparcia pomoże instruktorom rozwijać swoje kompetencje i unikać wypalenia w pracy formacyjnej.
Model podejmowania decyzji oparty na rozeznawaniu wspólnotowym
Można wzbogacić istniejące praktyki równości i odpowiedzialności przez wprowadzenie modelu podejmowania decyzji opartego na ignacjańskim rozeznawaniu wspólnotowym. Przed każdą ważną decyzją dotyczącą drużyny czy zastępu, skauci mogliby przechodzić przez ustrukturyzowany proces rozeznawania, który obejmuje modlitwę, analizę argumentów za i przeciw, wspólne szukanie woli Bożej i osiąganie konsensusu. Taki model uczy młodych ludzi, że decyzje we wspólnocie chrześcijańskiej nie opierają się tylko na głosowaniu większościowym czy autorytecie lidera, ale na wspólnym poszukiwaniu najlepszego rozwiązania w duchu Ewangelii. Warto również wprowadzić regularne ewaluacje, podczas których wszyscy członkowie drużyny mogą szczerze ocenić funkcjonowanie wspólnoty i zaproponować zmiany, co buduje kulturę transparentności i odpowiedzialności.
Katechumenalny model formacji sakramentalnej
Istniejące programy przygotowania do sakramentów można zreformować w duchu katechumenatu, który kładzie nacisk na świadome przeżywanie wiary w społeczności. Zamiast tradycyjnych kursów przygotowawczych, można wprowadzić wieloetapową drogę formacji, która obejmuje nie tylko przekazywanie wiedzy, ale także wspólnotowe celebracje, osobiste świadectwa i zaangażowanie w służbę. Na przykład przygotowanie do bierzmowania mogłoby trwać dwa lata i obejmować regularne spotkania w małych grupach, rekolekcje, praktyki służby i osobiste rozmowy z mentorami wiary. Każdy etap kończyłby się prostą celebracją liturgiczną, podczas której wspólnota potwierdza i wspiera kandydatów. Taki model formacji sakramentalnej pomaga młodym ludziom zrozumieć, że sakramenty to nie jednorazowe wydarzenia, ale etapy na drodze wiary, która trwa przez całe życie.
Sieć małych wspólnot podstawowych
Można rozwinąć istniejącą strukturę zastępów w kierunku modelu małych wspólnot podstawowych, znanych z doświadczeń Kościoła w Ameryce Łacińskiej. Każdy zastęp, oprócz realizacji programu skautowego, mógłby funkcjonować jako mała wspólnota wiary, która spotyka się regularnie na modlitwie, dzieleniu się Słowem Bożym i dyskusji o problemach życiowych. Warto wprowadzić metodologię katolickiego czytania Biblii, która łączy analizę tekstu z refleksją nad jego znaczeniem dla codziennego życia i zaangażowania społecznego. Zastępy mogłyby również podejmować wspólne zobowiązania, na przykład modlitwę za siebie nawzajem czy konkretne działania w odpowiedzi na potrzeby lokalne. Taki model wspólnot podstawowych pomaga młodym ludziom zrozumieć, że wiara nie jest sprawą prywatną, ale realizuje się we wspólnocie, która wspiera swoich członków i odpowiada na wyzwania współczesnego świata.
Zaangażowanie społeczne i ekologiczne
Tradycyjną służbę skautingową można rozszerzyć o wymiar zaangażowania społecznego i ekologicznego, zgodnego z nauczaniem papieża Franciszka o integralnej ekologii. Drużyny skautingowe mogłyby podejmować długofalowe projekty na rzecz ochrony środowiska w swoich lokalnych społecznościach, na przykład adopcję zaniedbanych terenów zielonych, kampanie edukacyjne na temat zmian klimatycznych czy inicjatywy zero waste. Ważne jest, aby te działania łączyły troskę o środowisko z troską o ludzi, szczególnie najuboższych, którzy najbardziej cierpią z powodu degradacji ekologicznej. Skauci mogliby również angażować się w lokalne inicjatywy na rzecz sprawiedliwości społecznej, na przykład przez współpracę z organizacjami broniącymi praw migrantów czy osób wykluczonych. Takie zaangażowanie pomaga młodym ludziom zrozumieć, że wiara chrześcijańska wzywa do aktywnego udziału w przekształcaniu świata w duchu Ewangelii.
Nowe kompetencje dla Kościoła jutra
Zamiast koncentrować się na kompetencjach, które tracą znaczenie, warto rozwijać nowe umiejętności potrzebne w Kościele przyszłości. Skauci mogliby rozwijać umiejętności dialogu, ucząc się prowadzenia otwartych, pełnych szacunku rozmów z ludźmi o różnych przekonaniach. Program skautingu mógłby oferować okazje do spotkań i dyskusji, które pomogą młodym ludziom zrozumieć różnorodne perspektywy i wartości, jednocześnie budując umiejętność wyrażania własnych przekonań w sposób zrozumiały i niekonfliktowy. Wartościowym uzupełnieniem byłyby podstawy komunikacji empatycznej, która uczy aktywnego słuchania i szukania wspólnego gruntu podczas trudnych rozmów. Ważne są również kompetencje cyfrowe, które pozwalają mądrze korzystać z nowych technologii i ewangelizować w przestrzeni wirtualnej. Można organizować kursy z podstaw teologii dla liderów skautingu, aby mogli oni kompetentnie odpowiadać na trudne pytania dotyczące wiary i etyki. Takie nowe kompetencje przygotowują młodych ludzi do bycia aktywnymi uczestnikami życia Kościoła w zmieniającym się świecie.
Duchowość codzienności i kontemplacja w działaniu
Formację duchową skautów można wzbogacić o elementy duchowości ignacjańskiej, która łączy kontemplację z działaniem. Można wprowadzić praktykę codziennego rachunku sumienia, podczas którego młodzi ludzie uczą się rozpoznawać obecność Boga w zwykłych wydarzeniach dnia. Warto organizować dni pustyni, podczas których skauci doświadczają ciszy i samotności, ucząc się słuchać głosu Boga w swoim sercu. Ważnym elementem formacji może być praktyka modlitwy kontemplacyjnej, która pomaga budować osobistą relację z Bogiem opartą na miłości i zaufaniu. Można również wprowadzić elementy duchowości franciszkańskiej, która uczy dostrzegać Boga w pięknie przyrody i prostych radościach życia. Taka różnorodność form duchowości pozwala każdemu skautowi znaleźć swój osobisty sposób przeżywania wiary, który odpowiada jego temperamentowi i życiowym doświadczeniom.